“Μοῦσαι παίδευσάν τε Φιλόξενον” ( “Muses Educated Philoxenus”)
Ένα έργο του Παναγιώτης Λευθέρη για φωνή, μουσικό σύνολο, αφήγηση και ηλεκτρονικά.
A work by Panayotis Leftheris for voice, music ensemble, narration and electronics
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ – PROGRAMME NOTE
῾Ἄνδρα δὲ τὸν Κυθέρηθεν, ὃν ἐθρέψαντο τιθῆναι, Βάκχου καὶ λωτοῦ πιστότατον ταμίην Μοῦσαι παίδευσάν τε Φιλόξενον…῾῾
῾(Για τον άντρα από τα Κύθηρα, που ως τροφοί οι Μούσες τον ανέθρεψαν και τον εκπαίδευσαν, ώστε πιστός κελάρης του αυλού και του Βάκχου να γίνει…)
Αυτό το απόσπασμα του Αθήναιου από τον 2ο αιώνα Μ.Χ. είναι μια από τις πολλές αναφορές στον πιο φημισμένο μουσικό του 4ου αι. Π.Χ. τον Φιλόξενο τον Κυθήριο.
Με αφετηρία την ιστορική αυτή μορφή, ο συνθέτης Παναγιώτης Λευθέρης προσπαθεί, με το μουσικό του εγχείρημα, να ρίξει το φως του προβολέα στον αρχαιοελληνικό κόσμο και στον σπουδαίο ρόλο που έπαιζε η μουσική στον ανεπανάληπτο αυτό πολιτισμό. Για τον σκοπό αυτό κάνει μια φανταστική ανασύνθεση στοιχείων και πληροφοριών για την αρχαία ελληνική μουσική ενώ για τις ανάγκες του έργου επιστρατεύονται αποσπάσματα από το ποιητικό έργο του μεγάλου λυρικού ποιητή του 5ου αι. Π.Χ. Πίνδαρου.
Παναγιώτης Λευθέρης, μουσική, κείμενα, προηχογραφημένοι ήχοι – Τίνα Ανδρικοπούλου, σοπράνο – Νίκος Κατριτζιδάκης, φλάουτα και αφήγηση – Σόνια Χαραλαμπίδου, αρχαία ελληνική λύρα – Μαριάννα Αργυροπούλου, βιόλα ντα γκάμπα – Μανούσος Πλουμίδης, κλαρινέτο – Πάνος Κουντάνης, modular samplers – Σπύρος Πανάρετος, υπεύθυνος ήχου.
Η συναυλία πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια πολυθεματικής δράσης του σωματείου Φιλαρμονική Ποταμού Κυθήρων (www.fpk.gr) στο θέατρο Ζείδωρος στο Καψάλι Κυθήρων την 31η Ιουλίου 2024 και ήταν υπό την αιγίδα και υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και την υποστήριξη του Δήμου Κυθήρων.
ENG
“For the man from Kythera, whom the Muses nurtured and educated as foster-mothers, so that he might become a faithful steward of the aulos and of Bacchus…”
This excerpt from Athenaeus, dating from the 2nd century AD, is one of many references to the most famous musician of the 4th century BC, Philoxenus of Kythera. Starting from this historical figure, the composer Panayotis Leftheris attempts, with his musical endeavor, to shed light on the ancient Greek world and the significant role that music played in this unparalleled civilization.
To this end, he creates a reconstruction of elements and information about ancient Greek music, while for the needs of the work, he employs excerpts from the poetic work of the great lyric poet of the 5th century BC, Pindar.
Panayotis Leftheris, music, texts, pre-recorded sounds – Tina Andrikopoulou, soprano – Nikos Katritzidakis, flute and narration – Sonia Charalambidou, ancient Greek lyre – Marianna Argyropoulou, viola da gamba – Manousos Plumidis, clarinet – Panos Kountanis, modular samplers – Spyros Panaretos, audio engineer
The concert took place within the framework of a multi-thematic action of the association Philharmoniki Potamou Kythiron (www.fpk.gr) at Zeidoros Theatre in Kapsali Kythera on the 31st of July 2024 and was under the auspices and support of the Ministry of Culture and the support of the Municipality of Kythera.
ΣΤΙΧΟΙ – LYRICS
Χρόνος Πατήρ (Πίνδαρος, Ολυμπιόνικος 2, απόσπασμα) – Chronos the Father of All Pindar, Olympian 2, fragment)
Ancient Greek (lyrics)
Greek translation
English translation
ἐν δίκᾳ τε καὶ παρὰ δίκαν ἀποίητον οὐδ᾽ ἄν
Όσα δίκαια έγιναν κι όσα άδικα
All that was just and all that was unjust
Χρόνος ὁ πάντων πατὴρ δύναιτο θέμεν ἔργων τέλος·
ακόμη και ο Χρόνος, ο ποιητής του σύμπαντος,δεν θα μπορούσε να τα σβήσει
Even Time, the poet of the universe, could not erase.
ἤτοι βροτῶν γε κέκριται πεῖρας οὔ τι θανάτου,
Μα ποιος θνητός γνωρίζει την ώρα της θανής;
But which mortal knows the hour of death?
οὐδ᾽ ἡσύχιμον ἁμέραν ὁπότε παῖδ᾽ ἀελίου
Γνωρίζουμε, αν κάποια μέρα,όταν φωτίζει ὁ ήλιος,
Do we know if one day, when the sun shines,
ἀτειρεῖ σὺν ἀγαθῷ τελευτάσομεν·
θα την περάσουμε ειρηνικά κι’ ανώδυνα ώσπου να δύσει;
We shall pass it peacefully and painlessly until it sets?
ῥοαὶ δ᾽ ἄλλοτ᾽ ἄλλαι εὐθυμιᾶν τε μέτα καὶ πόνων ἐς ἄνδρας ἔβαν.
Τα πράγματα μεταμορφώνονται κι αλλάζουν συνεχώς άλλοτε φέρνουν στους θνητούς χαρά κι άλλοτε θλίψη.
Things transform and change constantly, sometimes bringing joy to mortals, sometimes sorrow.”
Χρυσέα Φόρμινξ (Πίνδαρος, Πυθιόνικος 1, απόσπασμα) – Chronos the Father of All (Pindar, Pythian 1, fragment)
Ancient Greek (lyrics)
Greek translation
English translation
Χρυσέα φόρμιγξ, Ἀπόλλωνος καὶ ἰοπλοκάμων σύνδικον Μοισᾶν κτέανον
Χρυσή κιθάρα, πὄχει ο Απόλλωνας με τις ομορφοπλέξουδες τις Μούσες κοινό κτήμα
Golden lyre, belonging to Apollo, A shared possession with the beautiful-haired Muses,
τᾶς ἀκούει
μὲν βάσις ἀγλαΐας ἀρχά,
σε σένα των χορωδών το βήμα υπακούει,
σαν η λαμπρή γιορτή αρχίζει·
To you the chorus’ step obeys, As the glorious feast begins;
πείθονται δ᾽ ἀοιδοὶ σάμασιν
τα σήματά σου οι αοιδοί ακολουθούνε,
The singers follow your signals,
ἁγησιχόρων ὁπόταν προοιμίων
ἀμβολὰς τεύχῃς ἐλελιζομένα
όταν, τρεμάμενη κάνεις αρχή
στα προανακρούσματά σου,
When, trembling, you start your prelude,
καὶ τὸν αἰχματὰν κεραυνὸν σβεννύεις
ἀενάου πυρός
Εσύ και την ανέσπερη φωτιά στου κεραυνού τη λόγχη σβήνεις.
You even extinguish the eternal fire of the lightning bolt’s spear.
εὕδει δ᾽ ἀνὰ σκά-
πτῳ Διὸς αἰετός,
Πάνω στο σκήπτρο του Διός κοιμάται ο αετός,
On the scepter of Zeus sleeps the eagle,
ἀρχὸς οἰωνῶν,
των πουλιών ο αρχηγός,
the leader of birds,
κελαινῶπιν δ᾽ ἐπὶ οἱ νεφέλαν
ἀγκύλῳ κρατί
γιατί νεφέλη μελανή στο αγκυλωτό κεφάλι γύρω έχεις απλώσει
Because you have spread a black cloud around his hooked head,
γλεφάρων ἁδὺ κλάι-
θρον, κατέχευας·
γλυκά τα βλέφαρά του κλείνει,
Gently closing his eyelids,
ὁ δὲ κνώσσων
ὑγρὸν νῶτον αἰωρεῖ,
και κοιμισμένος τη λυγερή του ράχη ανασηκώνει
And asleep, he raises his supple back,
τ
εαῖς ῥιπαῖσι κατασχόμενος.
από τις συγχορδίες σου μαγεμένος.
Enchanted by your chords.
δαιμόνων θέλ-
γει φρένας
οι μαγικοί σου ήχοι και το μυαλό των αθανάτων συνεπαίρνουν
Your magical sounds also captivate the minds of the immortals.
Μη, Φίλα Ψυχά (Πίνδαρος, Πυθιόνικος 3, απόσπασμα) – Chronos the Father of All (Pindar, Pythian 3, fragment)
Ancient Greek (lyrics)
Greek translation
English translation
χρὴ τὰ ἐοικότα
Ό,τι ταιριάζει στων θνητών τη φύση
Whatever suits mortal nature,
πὰρ δαιμόνων μαστευέμεν θναταῖς φρασίν
πρέπει απ᾽ τους θεούς ν᾽ αποζητούμε,
We must seek from the gods,
γνόντα τὸ πὰρ ποδός,
το τί ᾽ναι μπρος στα πόδια μας γνωρίζοντας,
Knowing what is before our feet,
οἵας εἰμὲν αἴσας.
τη μοίρα μας ποιά είναι μην ξεχνώντας.
Not forgetting what our fate is.
μή, φίλα ψυχά, βίον ἀθάνατον
Ψυχή μου, μην ποθείς αθάνατη ζωή·
My soul, do not desire immortal life;
σπεῦδε, τὰν δ᾽ ἔμπρακτον ἄντλει μαχανάν.
ό,τι περνά απ᾽ το χέρι σου εξάντλησέ το.
Exhaust whatever passes through your hand.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ- BIOS
Παναγιώτης Λευθέρης – Panayotis Leftheris «Catelouso»
Μεγάλωσε στα Κύθηρα. Σπούδασε ανώτερα θεωρητικά της μουσικής στην Αθήνα με τους Ιωσήφ Παπαδάτο, Παναγιώτη Αδάμ, Γιώργο Ζερβό και πιάνο μετον Γιάννη Τζόνκερ. Έκανε περαιτέρω σπουδές σύνθεσης με τους Luis Adriessen, Gilius van Bergeijk, Clarence Barlow, Diderik Wagenaar και Martijn Padding στη Βασιλική Μουσική Ακαδημία της Χάγης.Έχει συνθέσει μουσική δωματίου καθώς και τραγούδια.Έχει κυκλοφορήσει δύο συλλογές με μουσική του, την «Σύναξη» (Σείριος 2007) και το «Τραγούδι των Σειρήνων» (Kytheriosmusic 2009).Υπήρξε συνδιοργανωτής του Μουσικού Εργαστηρίου Κυθήρων, ενώ σήμερα είναι καλλιτεχνικός διευθυντής της Φιλαρμονικής Ποταμού Κυθήρων’ Web site: https://kateluzo.wixsite.com/catelouso
He grew up in Kythera. He studied music theory in Athens with Joseph Papadatos, Panagiotis Adam, George Zervos and piano with Yannis Jonker. He further studied composition with Luis Adriessen, Gilius van Bergeijk, Clarence Barlow, Diderik Wagenaar and Martijn Padding at the Royal Conservatory of The Hague. He has composed chamber music as well as songs.He has released two collections of his music, “Synaxis” (Sirius 2007) and “Song of the Sirens” (Kytheriosmusic 2009).He has been co-organiser of the Kythera Music Workshop and is currently the artistic director and conductor of the Kythera River Philharmonic Orchestra.Web site: https://kateluzo.wixsite.com/catelouso
Νίκος Κατριτζιδάκης –Nicos Katritzidakis
Μεγάλωσε στο Ρέθυμνο. Σπούδασε φλάουτο με τη Στέλλα Γαδέδη στην Αθήνα, με τους Jean Ferrandis και Christine B. Bres στο Παρίσι και θεωρητικά με τον Διαμαντή Διαμαντόπουλο στην Αθήνα.Είναι μέλος της Αθηναϊκής Φιλαρμονίας από το 1999. Υπήρξε συνεργάτης τηςΟρχήστρας των Χρωμάτων από το 1993 έως και την παύση της το 2011.Έχει συνεργαστεί σε δισκογραφικές παραγωγές συνθετών όπως οι Μάνος Χατζηδάκις, Νίκος Μαμαγκάκης, Γιώργος Κυριακάκης, Φανή Κοσώνα, Παναγιώτης Λευθέρης, Κώστας Γρηγορέας, καθώς και σε παραγωγές παραδοσιακής μουσικής της Κρήτης. Τελευταίο του δισκογραφικό – εκδοτικό εγχείρημα η προσωπική παραγωγή «Το Κουρσεμένο Κάστρο» (2024). Διδάσκει φλάουτο στο Αττικό Ωδείο Παγκρατίου ενώ είναι μόνιμο μέλος της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Δήμου Αθηναίων.
He grew up in Rethymno. He studied flute with Stella Gadedi in Athens, with Jean Ferrandis and Christine B. Bres in Paris and theoretically with Diamantis Diamantopoulos in Athens. He has been a collaborator of the Orchestra of Colours from 1993 until its discontinuation in 2011.He has collaborated in recordings of composers such as Manos Hadjidakis, Nikos Mamagakis, Giorgos Kyriakakis, Fani Kosona, Panayotis Leftheris, Kostas Gregoras, as well as in productions of traditional music of Crete. His latest recording – publishing project is the personal production “The Koursemo Kastro” (2024). He teaches flute at the Attico Conservatory and is a permanent member of the Philharmonic Orchestra of the Municipality of Athens.
Μανούσος Πλουμίδης – Manousos Ploumidis
Γεννήθηκε το στα Ιωάννινα. Σπούδασε κλαρινέτο με τον Ευστάθιο Κιοσόγλου και είναι απόφοιτος του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει κάνει μεταπτυχιακά στη Βασιλική Μουσική Ακαδημία της Μονς του Βελγίου στην τάξη του κ.Ronald Van Spaendonck στο κλαρινέτο και του κ. Guy van Waas στη μουσική δωματίου, με υποτροφίες του Συλλόγου «Οι Φίλοι της Μουσικής» (Κληροδότημα Αλεξάνδρας Τριάντη) και του Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης», Κατέχει δίπλωμα Βυζαντινής Μουσικής και είναι ιεροψάλτηςΈχει συμπράξει ως μέλος με μεγάλα και μικρά μουσικά σύνολα στην Ελλάδα και το Βέλγιο. Ασχολείται ιδιαίτερα με τη σύγχρονη μουσική δημιουργία, έχοντας ερμηνεύσει σε πρώτη εκτέλεση πολλά έργα Ελλήνων και ξένων συνθετών.Διδάσκει κλαρινέτο και μουσική δωματίου στο Αττικό ωδείο, ενώ από το 2010 κατέχει τη θέση του εξάρχοντος στην Φιλαρμονική Ορχήστρα του Δήμου Χαλανδρίου.
He was born in Ioannina. He studied clarinet with Efstathios Kiosoglou and graduated from the Department of Music Studies of the National and Kapodistrian University of Athens. He has done postgraduate studies at the Royal Academy of Music in Mons, Belgium, in the class of Mr. Ronald Van Spaendonck in clarinet and Mr. Guy van Waas in chamber music, with scholarships from the Association “Friends of Music” (Alexandra Trianti Endowment) and the Foundation “Alexandros S. He holds a diploma in Byzantine Music and is a cantor. He is particularly involved in contemporary music creation, having performed in first performances many works by Greek and foreign composers. He teaches clarinet and chamber music at the Attica Conservatory, and since 2010 he has held the position of sextet in the Philharmonic Orchestra of the Municipality of Halandri.
Τίνα Ανδρικοπούλου – Tina Andricopoulou
Μεγάλωσε στην Αθήνα. Έχει σπουδάσει μονωδία στο Κλασσικό Ωδείο με καθηγήτρια την Φαίδρα Κωνσταντινίδου ενώ το 2003 αποφοίτησε από το Ωδείο Κλασσικής και Σύγχρονης Μουσικής παίρνοντας το δίπλωμα της με Άριστα παμψηφεί. Συνέχισε τις σπουδές της δίπλα στην Mechthild Schaumleffel -Stamatakis για την τελειοποίηση της τεχνικής και την μελέτη εκτενούςρεπερτορίου. Έχει μελετήσει μπαρόκ ερμηνεία, εστιάζοντας στην μουσικήτου μεσαίωνα και της αναγέννησης ενώ στο ρεπερτόριό της περιλαμβάνει και έργα μέχρι τον μεταρομαντισμό αλλά και την σύγχρονη μουσική.Έχει δώσει ρεσιτάλ και συναυλίες στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις κι έχει εμφανιστεί σε διάφορα φεστιβάλ.Είναι ιδρυτικό μέλος των μουσικών συνόλων «Τrio Εclipsis», “Ortensia BaroqueEnsemble» και «Naiades» και έχει συνεργαστεί με πολλά άλλα μουσικά και φωνητικά σύνολα.
She grew up in Athens. She has studied singing at the Classical Conservatory of Athens with teacher Phaedra Konstantinidou and in 2003 she graduated from the Conservatory of Classical and Contemporary Music with a diploma with distinction. She continued her studies with Mechthild Schaumleffel -Stamatakis to perfect her technique and study extensive repertoire. She has studied baroque performance, focusing on medieval and renaissance music and her repertoire includes works up to post-romanticism and contemporary music.She has given recitals and concerts in Athens and other cities and has performed in various festivals.She is a founding member of the music ensembles “Trio Eclipsis”, “Ortensia BaroqueEnsemble” and “Naiades” and has collaborated with many other musical and vocal ensembles.
Σόνια Χαραλαμπίδου – Sonia Charalambidou
Γεννήθηκε στην Αθήνα.Σπούδασε μουσική αρχικά στο Πειραματικό Μουσικό Σχολείο Παλλήνης.Από το 1996 λειτουργεί ως εκπαιδευτικός μουσικής στην Ωδειακή, τη Δημόσια Εκπαίδευση και ειδικότερα στα Μουσικά Σχολεία όπου και διδάσκει μέχρι σήμερα.Έχει συνεργαστεί ως στέλεχος με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, το Υπουργείο Παιδείας και το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής.Yπήρξε ιδρυτικό μέλος του σχήματος πολύτεχνης δημιουργίας Lyrae Cantus, όπου έπαιζε αναγεννησιακό λαούτο για περισσότερα από 20 χρόνια. Οι Lyrae Cantus έχουν στο ενεργητικό τους πληθώρα συναυλιών, θεατρικές παραστάσεις, δισκογραφία και συνεργασίες όπως με τον Βαγγέλη Παπαθανασίου για την κινηματογραφική παραγωγή «El Greco».Σήμερα δραστηριοποιείται καλλιτεχνικά συμμετέχοντας στην αναβίωση της επτάχορδης αρχαίας ελληνικής λύρας.
She was born in Athens.She studied music initially at the Experimental Music School of Pallini.Since 1996 she has been working as a music teacher in Odeia, Public Education and especially in Music Schools where she teaches until today. She has collaborated as an executive with the Pedagogical Institute, the Ministry of Education and the Institute of Educational Policy.She was a founding member of the multi-artistic group Lyrae Cantus, where she played the Renaissance lute for more than 20 years. Lyrae Cantus has a number of concerts, theatrical performances, recordings and collaborations such as with Vangelis Papathanasiou for the film production “El Greco”.Today he is artistically active in the revival of the seven-stringed ancient Greek lyre.
Μαριάννα Αργυροπούλου – Mariana Argyropoulou
Μέλος της Συμφωνικής Ορχήστρας Δήμου Αθηναίων,και της Ορχήστρας Σύγχρονης Μουσικής ΕΡΤ (2000-2007), ιδρυτικό μέλος του σχήματος Παλαιάς Μουσικής Lyrae Cantus. Σπουδες ( ΠΜΓΛΠ, ΕλληνικόΩδείο, Ωδείο Φ. Νάκας, Guildhall School of music με καθηγητές Π.Καπογιάννη Α.Ρεπαπή, Τ.Martin)
Member of the Athens Municipal Symphony Orchestra and the Contemporary Music Orchestra of ERT (2000-2007), founding member of the early music group Lyrae Cantus. Studies (PMGLLP, HellenicOdio, F. Nakas Conservatory, Guildhall School of music with professors P. Kapogiannis, A. Repapi, T. Martin)
Πάνος Κουντάνης – Panos Kountanis
Ο Πάνος Κουντάνης ειναι προγραμματιστής και συνθέτης/συλλέκτης ηχων. Σπούδασε σύνθεση ηχου, DSP, αλγοριθμική σύνθεση, και ηχογραφηση στο Institute of Sonology (NL), και προγραμματισμο στο Open University (UK). Tον ενδιαφερουν τα ηχοτοπια και οι τροποι διαδρασης με αυτά.
Panos Kountanis is a programmer and audio composer/collector.He studied audio synthesis, DSP, algorithmic synthesis, and recording at the Institute of Sonology (NL), and programming at the Open University (UK). He is interested in soundscapes and ways of playing with them.
BINTEΟ ΣΥΝΑΥΛΙΑΣ – CONCERT VIDEO
ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗ ΠΟΤΑΜΟΥ ΚΥΘΗΡΩΝ/MARCHING BAND OF KYTHERA 